فتنه و بصیرت در قرآن و نهج البلاغه

" الم* أحَسِبَ النّاس أن یترکوا أن یقولوا امَنّا و هُم لا یُفتَنون"  سوره عنکبوت آیات 1و2

اصل "فتنه" در لغت به معنای:

1-  سوزانیدن در آتش    2- امتحان، اختبار      3-گمراهی و گناه      4- عذاب      5- آشوب و اختلاف  است.

در قرآن و نهج البلاغه "فتنه" به دو معنا صحبت شده است:

1-    به معنای امتحان الهی یا کیفری که خداوند به گنهکاران می دهد.

2-    به معنای آشوب و طغیان و ایجاد اختلال در نظم و ثبات جامعه که بوسیله قدرتمندان و آشوبگران بوجود می آید.

*فتنه در معنای اوّل فعل خداوند است و آثار تربیتی دارد و افراد را به تلاش و کوشش و اصلاح خود وادار می کند و باعث نمایان شدن نقص و عیب انسان و در نتیجه رشد یافتن انسان می شود و انسان از کثرات و سبب بینی ها و انانیّت و علایق و وابستگی های دنیا جدا می شود.( مثال: امتحان در اموال و جانها و فرزندان و سختیها، فقر و بیماری و...)

*فتنه در معنای دوّم که همان آشوبگری و بهم ریختن نظم جامعه و ناامنی است در قرآن به عنوان چیزی که بدتر از و شدیدتر از آدمکشی است یاد شده:" الفتنةُ اَشَدُّ مِنَ القتل"  (سوره بقره آیه 191 )

احادیث در مورد فتنه و امتحان در آخرالزمان:

1-در غیبت نعمانی، از ربیع بن محمد مسلی از حضرت صادق(ع) روایت فرمود:" واللهِ لَتکَسَّرُنَ کَسرَ الزُّجاج و اِنَّ الزجاج یُعادُ فَیَعودُ کَما کانَ ، واللهِ لَتُکَسَّرُنَ کَسَرَ الفَخّار و اَنَّ الفَخّارَ لا یعودُ کما کانَ ، والله لَتُمَحِصُنَّ واللهِ لَتُغَربَلُنَّ کَما یَغَربَلُ الزُّؤانُ مِنَ القَمح"

بخدا قسم شما شیعیان همچون شیشۀ شکسته می شوید و شیشه را بعد از شکستن می توان ذوب کرد و بصورت نخست برگرداند، به خدا قسم شما مانند سفال شکسته می شوید و سفال بعد از شکسته شدن دیگر به صورت اول برنمیگردد، به خدا قسم شما امتحان می شوید و به خدا غربال خواهید شد تا نیکان در غربال بمانند و غیر نیکان بیرون بریزند چنانکه دانۀ تلخ از میان گندم جدا می شود.

شیعیان در زمان غیبت:

1-    جمعی سخت گمراه می شوند سپس توبه می کنند(شیشه).

2-    جمعی گمراه می شوند و سقوط می کنند(سفال).

3-    در غربال بعدی جمعی خوبان و بدان از هم جدا می شوند.

2-صدوق در کمال الدین از منصوربن صقیل از امام صادق(ع):

" یَا مَنْصُورُ إِنَّ هَذَا الْأَمْرَ لَا یَأْتِیکُمْ إِلَّا بَعْدَ إِیَاسٍ وَ لَا وَ اللَّهِ حَتَّى تُمَیَّزُوا وَ لَا وَ اللَّهِ حَتَّى تُمَحَّصُوا وَ لَا وَ اللَّهِ حَتَّى یَشْقَى مَنْ یَشْقَى وَ یَسْعَدَ مَنْ یَسْعَدُ "

ای منصور صاحب الامر نخواهد آمد مگر بعد از آنکه به کلی مأیوس شوید. نه به خدا او نمی آید مگر بعد از آنکه خوب و بد شما امتیاز یابند، نه بخدا او نمی آید مگر موقعی که پاک شوید(پاک شدن از انانیّت ها ، سبب بینی ها ، وابستگی های دنیا و کثرات) نه بخدا او نمی آید مگر هنگامیکه آن کس که شقی است شقاوتش آشکار گردد و آن کس که سخاوتمند است شناخته شود.

(در ظهور امام زمان(ع) چون شاکلۀ ما شرک(سبب بینی ها، وابستگی به دنیا) است انتظار داریم امام هم متناسب با همین شاکله ها با ما برخورد کنند وگرنه او را نمی پذیریم در مورد همه ائمه(ع) مردم همینطور برخورد کردند.)

3-امام کاظم(ع) در مورد آیه 1 و 2 سوره عنکبوت :

حضرت از محمدبن خلّاد پرسید : در این آیه مقصود چه امتحانی است؟ عرض کردم ، قربانت گردم به نظر ما مقصود آزمایش در امر دین است. آنگاه فرمود: مانند طلا امتحان می شوند وباز فرمود: همچون طلا خالص می شوند.

 این امتحانات حقیقت توحید را که همان رهایی دل از کثرات در تمام مراتب فعل و صفت و ذات است ، می نمایاند.

در این امتحانات و فتنه ها انسان نیاز به راه نجات دارد:

دو راه برای نجات و پیروزی در فتنه های اخرالزمان وجود دارد.

راه اول نجات از فتنه ها:" بصیرت داشتن":

بصر: تأمین کننده نور ظاهری و دیدن به چشم ظاهر است.

بصیرت: عقیده قلبی، شناخت ، یقین ، زیرکی و عبرت است.

معنی اصطلاحی: قوه ای در قلب شخص که به نور قدسی منوّر بوده و بوسیلۀ آن حقایق اشیاء و امور را ادراک می کند/ بصیرت نور باطنی که از فطرت پرتوافشان است.

حدیث:

1-    پیامبر اکرم(ص): کور آن نیست که چشمش نابینا باشد، آن کسی است که دیده بصیرتش کورباشد.

2-  در دل هر بنده ای دو دیده نهانی است که بواسطۀ آن دو ، غیب را می نگرد و چون خدا بخواهد در حق بنده ای نیکی کند، دو چشم دلش را می گشاید تا بواسطۀ آن آنچه را که از دیدگان ظاهریش نهان است بتواند ببیند.

3-  امیرالمومنین (ع) می فرماید:" إنّما البَصیرُ مَن سَمِعَ فَتَفَکَّرَ ، و نَظَرَ فأبصَرَ ، و انتَفَعَ بالعِبَرِ ، ثُمّ سَلَکَ جَدَدا واضِحا" انسان با بصیرت کسی است که بشنود و خوب بیندیشدو بنگرد و ببیند و از دنیا بهره گیرد به عبرت گرفتن ها سپس در راه روشن حرکت کند. (نهج البلاغه خطبه 152)

راه تحصیل بصیرت:

1-    توبه

2-    تهذیب نفس

3-    ذکر خدا :" إِنَّ الَّذینَ اتَّقَوا إِذا مَسَّهُم طائِفٌ مِنَ الشَّیطانِ تَذَکَّروا فَإِذا هُم مُبصِرونَ ﴿سوره اعراف آیه۲۰۱﴾

حدیث از حضرت امیر(ع): "من ذَکَر الله اِستَبصَرَ"

4-    هم نشینی با علما: حدیث از حضرت امیر(ع):" جاوَرَ العلماءِ تَستبصِر"

5-    زهد

6-    ارتباط با خدا

7-    تقوی : "یا ایها الذین امنوا اِن تتقواالله یجعل لکم فرقاناً" (سوره انفال-آیه 22)

      

سه آیه در مورد بصیرت :

·        "و ما یستوی الاعمی و البصیر" (سوره فاطر آیه 19)

·        " قال ربّ لِمَ حشرتنی اعمی و قد کنت بصیراً"(سوره طه آیه 125)

·        "و تراهم ینظرون الیک و هم لا یبصرون"(سوره اعراف آیه 198)

راه دوم نجات از فتنه ها:

1-     حضرت امیر(ع):"در فتنه ها به امام و پیشوای خودتان پناه ببرید تا غبار فتنه شما را گمراه نکند".

2-  حدیث از امام هادی(ع): "لَولا مَنْ یَبْقى بَعْدَ غَیْبَةِ قائِمِنا(علیه السلام) مِنَ الْعُلَماءِ الدّاعینَ اِلَیْهِ وَ الدّالّینَ عَلَیْهِ وَ الذّابّینَ عَنْ دینِهِ بِحُجَجِ اللّه ِ وَ المُنْقِذینَ لِضُعَفاءِ عِبادِ اللّه ِ مِنْ شِباکِ اِبْلیسَ وَ مَرَدَتِهِ وَ مِنْ فِخاخِ النَّواصِبِ لَما بَقىَ اَحَدٌ اِلاَّ ارْتَدَّ عَنْ دینِ اللّه ِ وَ لکِنَّهُمُ الَّذینَ یُمْسِکونَ اَزِمَّةَ قُلوبِ ضُعَفاءِ الشّیعَةِ کَما یُمْسِکُ صاحِبُ السَّفینَةِ سُکّانَها اُولئِکَ هُمُ الاَفْضَلونَ عِندَ اللّه ِعَزَّوَجَلَّ" (احتجاج-ج2/بحارالانوار ج 6)

اگر بعد از غیبت قائم ما(ع)  نبود وجود علمایى که به سوى او مى‏‌خوانند و به وجود او رهنمون مى‏‌شوند و با حجت‌هاى الهى از دین او دفاع مى‏‌کنند و بندگان ناتوان خدا را از دام‌هاى ابلیس و پیروان او مى‏‌رهانند و از دام های ناصبی‌ها نجات بخشند کسی در دین خدا پا برجا نمی ماند و همه مرتد می‌شدند، ولی آنان رهبری دل‌های شیعیان ضعیف را با قدرت در دست می‌گیرند و حفظ می‌کنند، چنان که ناخدای کشتی، سکان و فرمان کشتی را نگاه می‌دارد؛ آنان نزد خدا والاترین انسان ها هستند.

3-     توقیع امام زمان (ع) به علی بن محمد سمری:

" و اما الحوادث الواقعه فارجعوا فیها إلى رواة حدیثنا فانّهم حجّتى علیکم و انا حجّة اللّه علیهم"

اما وقایعی که رخ خواهد داد و مسائل مستحدثه، پس در مورد آنها به راویان احادیث ما رجوع کنید که آنان حجت من بر شما و من حجت خداوند بر آنان هستم.( فقها نوّاب عام حضرت هستند).-شیخ صدوق /کتاب کمال الدین.