فتنه و بصیرت در قرآن و نهج البلاغه

" الم* أحَسِبَ النّاس أن یترکوا أن یقولوا امَنّا و هُم لا یُفتَنون"  سوره عنکبوت آیات 1و2

اصل "فتنه" در لغت به معنای:

1-  سوزانیدن در آتش    2- امتحان، اختبار      3-گمراهی و گناه      4- عذاب      5- آشوب و اختلاف  است.

در قرآن و نهج البلاغه "فتنه" به دو معنا صحبت شده است:

1-    به معنای امتحان الهی یا کیفری که خداوند به گنهکاران می دهد.

2-    به معنای آشوب و طغیان و ایجاد اختلال در نظم و ثبات جامعه که بوسیله قدرتمندان و آشوبگران بوجود می آید.

*فتنه در معنای اوّل فعل خداوند است و آثار تربیتی دارد و افراد را به تلاش و کوشش و اصلاح خود وادار می کند و باعث نمایان شدن نقص و عیب انسان و در نتیجه رشد یافتن انسان می شود و انسان از کثرات و سبب بینی ها و انانیّت و علایق و وابستگی های دنیا جدا می شود.( مثال: امتحان در اموال و جانها و فرزندان و سختیها، فقر و بیماری و...)

*فتنه در معنای دوّم که همان آشوبگری و بهم ریختن نظم جامعه و ناامنی است در قرآن به عنوان چیزی که بدتر از و شدیدتر از آدمکشی است یاد شده:" الفتنةُ اَشَدُّ مِنَ القتل"  (سوره بقره آیه 191 )

غضب و اسباب آن

غضب عبارتست از حالت نفسانیّه که باعث حرکت روح حیوانی¹ و از داخل به خارج از برای غلبه و انتقام می شود.

و هرگاه شدّت نمود باعث حرکت شدیدی می شود که از آن حرکت ، حرارتی مفرط حاصل ، و ازآن حرارت دود تیره ای بر می خیزد و دماغ و رگها را ممتلی می سازد ، و نور عقل را می پوشاند و اثر قوّۀ عاقله را ضعیف می کند.

توحیدخالصانه یا توحید کاذبانه

نبی مکرّم اسلام (ص) دربارۀ کلمۀ "لااله الّا الله" که حقیقت توحید است ، می فرمایند:

"انَّ لا اله الّا الله کلمةٌ عظیمةٌ کریمةٌ عَلَی اللهِ عَزَّوجلّ؛ مَن قالَها مُخلصاً استَوجَبَ الجنَّةَ و مَن قالَها کاذباً، عُصِمَت مالُهُ و دَمُهُ وکان مصیرُهُ إلَی النّارِ"

 همانا "لااله الّا الله" کلمه ای بزرگ و گرامی بر خدای عزّوجلّ است؛ هر که آن را از روی اخلاص بگوید، بهشت بر او واجب می شود و هر که آن را از روی دروغ بگوید، مال و خونش حفظ شود ، اما بازگشتش به سوی آتش دوزخ خواهد بود!

حضرت(ص) در این فرمایش ، به دو نوع ارتباط با توحید، اشاره می فرمایند: کسی که با اخلاص ،" لااله الّا الله"  بگوید  و کسی که کاذبانه "لااله الّا الله"  بگوید ، یعنی به حقیقت آن اعتقاد نداشته باشد.

سلام ، تحیتی الهی

بهترین تحیتی که خدا برای انبیا(ع) و بندگان صالح خود دارد سلام است که گاهی آن را بدون واسطه می فرستد ، نظیر "سلام علی نوح فی العالمین" ( سوره صافات آیه 79) ، " سلام علی إبراهیم" (سوره صافات آیه 109) و گاهی از زبان یکی از اولیای خود ، نظیر آنچه که از زبان کلیم خویش به بندگان صالح خود ابلاغ کرد: "والسلام علی من اتّبع الهدی":سلام و درود برکسی که از هدایت الهی پیروی می کند(سوره طه آیه 47).

"السلام علیکم"؛ سلام و درود برشما...

"سلام"  از "سَلِمَ" ضدّ خصومت و به معنای شدّت موافقتی است که هیچ گونه خلاف و نزاعی در بین نباشد. انقیاد ، صلح، رضا و امثال آناز لوازم این معناست.

سلا م به معنای سلامت است و "السلام علیکم" یعنی سلامت از جانب خدا بر شما[مخاطبان] باد.

زیارت جامعه و غلوّ

عده ای فکر می کنند زیارت جامعه کبیره غلوّ است. غلوّ در مورد ائمه معصومین(ع) از جایی شروع می شود که آنها را در مقام تعریف و تمجید از حد بندگی و عبودیت خارج کنیم اما در درجه بندگی ، هر چقدر کمالات را به آنها نسبت دهیم هرگز غلوّ نیست

تولّی و تبرّی، معیار دینداری

یکی از بارزترین و برجسته ترین مشخصه های ایمان تولّی و تبرّی است که حتی در نباتات و حیوانات به صورت جذب و دفع وجود دارد و در انسانها به صورت حبّ و بغض یا نفرت و ارادت جلوه می کند.

ابو حمزة ثمالی از امام محمد باقر(ع) پرسید: حقیقت ایمان چگونه تکمیل می شود؟ امام باقر(ع) فرمود: با دوستی دوستان خدا ، دشمنی دشمنان او و همراهی با صادقان ؛ قلت اصلحک اللّه ای شی‏ء إذا علمتُه أنا استکملتُ حقیقةَ الایمانِ؟ قال علیه السلام: " توالی اولیاء اللّه و تعادی أعداء اللّه و تکون مَعَ الصَّادقین کَما امرک اللّه".

زیارت نامه، نشانی و آدرس بزرگراه کمال است

این که ما را به خواندن دعای جوشن کبیر و اِحصای اسمای الهی ترغیب و تشویق کرده اند ، مقصود تلفظ محض و شمارش صِرف نیست، بلکه غرض اینست که آدمی با شمارش این اسما و صفات و آشنایی با مضمون و معنای آنها ، خود را بسازد و به آنها متخلق گردد. در واقع دعای جوشن کبیر و مانند آن ، دعوت نامة حق تعالی (برای متخلّق شدن به اسماء الهی) است.

روایتی از حضرت علی(ع) در مورد معرفت حق امام

حضرت علی (ع) در خطبه ای حقوق متقابل مردم و حکومت را این گونه برشمرد:

"ایها الناس! انّ لی علیکم حقاً و لکم علیَّ حقٌّ"؛ ای مردم! مرا بر گردن شما حقوقی است و شما نیز بر گردن من حقوقی دارید.

"فأما حقکم علیَّ فالنصیحه لکم و توفیر فیئکم علیکم و تعلیمکم کیلا تجهلوا و تأدیبکم کیما تعلموا"؛ حقی که شما برمن دارید این که: 1- شما را نصیحت کنم. 2- فی ء]  و بیت المال[ شما را جمع آوری کنم و برای شما خرج کنم] استفاده ی شخصی از آن نکنم[. 3- شما را آموزش و تعلیم دهم تا جاهل نمانید. 4- شما را تربیت کنم تا آگاه و عالم گردید.

"و أما حقّی علیکم فالوفاء بالبیعة و النصیحة فی المشهد و المغیب و الاجابة حین أدعوکم و الطاعة حین آمُرُکم"؛ حقّی که من بر شما دارم این است که : 1- به بیعتی که با من بستید وفادار باشید. 2- در نهان و آشکارا ناصح من باشید. 3- هنگامی که شما را فراخواندم، اجابت کنید. 4- وقتی شما را به کاری دستور دادم، فرمان ببرید.

زیارت با معرفت

زائر زمانی عارف به حق امام است و به ولایت و حرمت وی آگاهی دارد و به او اقتدا و از او پیروی می کند که :

او را  معصوم ، افضل و اعلم از دیگران ، جانشین رسول خدا(ص) و منصوب از جانب خدا بداند ، اوامر و دستورهایش را اوامر الهی بشمارد تبعیت از وی را در تمام امور زندگی واجب بداند ، با اقتدا و پیروی از سیره و سنّت او خط سیر زندگی خود را ترسیم کند و ... .