حقیقت دنیا

حقیقت دنیا فی نفسه اصلاً چیز بدی نیست و مذموم نبوده و خیلی هم خوب است. اما منظور از دنیا چه چیزهایی است؟ زمین و کوه و درختان و... . همۀ اینها اصالتاً چیزهای خوبی هستند چون خداوند "بیده الخیر" است و اگر چیز بدی بودند که خدا خلق نمی کرد. آن دنیای مذمومی که گفته می شود، آن وابستگی و علاقه پیدا کردن به اینهاست، مشغول شدن و گرفتاری به اینهاست که مذموم است.

 پس دنیا فی نفسه خیلی خوب است و از مخلوقات خداوند است و اصلاً چیز بد و مذمومی نیست و به قول حضرت علی(ع) از همین دنیا، بندگان خدا به سمت خدا عروج کردند ولی آن چیزی که بد است، دلبستگی و محبت نسبت به دنیا ، گرفتار و اسیر دنیا شدن و لذت بردن از دنیا در معاصی و گناهان است.

خداوند در سوره آل عمران آیه 14 می فرماید: "زُیِّنَ لِلنَّاسِ حُبُّ الشَّهَوَاتِ مِنَ النِّسَاءِ وَالْبَنِینَ وَالْقَنَاطِیرِ الْمُقَنْطَرَةِ مِنَ الذَّهَبِ وَالْفِضَّةِ وَالْخَیْلِ الْمُسَوَّمَةِ وَالْأَنْعَامِ وَالْحَرْثِ ۗ ذَٰلِکَ مَتَاعُ الْحَیَاةِ الدُّنْیَا ۖ وَاللَّهُ عِنْدَهُ حُسْنُ الْمَآبِ" / محبت امور مادى، از زنان و فرزندان و اموال هنگفت از طلا و نقره و اسب هاى ممتاز و چهارپایان و زراعت، در نظر مردم جلوه داده شده است; (تا در پرتو آن، آزمایش و تربیت شوند; ولى) اینها (در صورتى که هدف نهایى آدمى را تشکیل دهند،) سرمایه زندگى پست (مادى) است; و سرانجام نیک (و زندگى والا و جاویدان)، نزد خداست.

دنیای مذموم یعنی اینکه انسان در این دنیا لذتی ببرد که برایش لذت آخرت نباشد. یعنی از این متاع دنیایی که نام برده شد(سوره آل عمران آیه 14) استفاده کند برای لذات دنیوی اش و خیر آخرتی در آن نباشد.

دنیای ممدوح اینست که هر چه از این دنیا استفاده می کنیم خیرش به آخرتمان برسد. مثلاً  مالی که من با آن فقط بپوشم و بگردم و بخورم ، مذموم است اما همین مال را اگر در راه خدا استفاده کنم ، چه برای اعضا خانواده، چه برای مردم و چه برای دوست و آشنا ، این می شود خیر و ثواب و ممدوح است. علم نافع و عمل صالح از جمله دنیای ممدوح است که خیرش به آخرت ما می رسد.

باید مواظب باشیم که از آن طرف نیفتیم. امام صادق(ع) می فرمایند:"از ما نیست کسی که دنیا را به جهت آخرت ترک کند و یا آخرت را به جهت دنیا ترک کند". اعتدال را باید رعایت کنیم. یعنی باید غذا بخوریم که قوت بگیریم، ازدواج کنیم که به آرامش برسیم ، با اعضای خانواده و دوست و آشنا رفت و آمد کنیم ، به حدی که به آخرتمان لطمه نزند و عمرمان را از بین نبرد و انرژیمان تلف نشود.

علاقه داشتن به دنیای مذموم موجب بروز بسیاری از صفات بد در انسان می شود. اگر به دنیا بی اعتنا باشیم و دنیا برایمان مهم نباشد، کم و زیادی دنیا ما را اذیّت نمی کند و فشار نداریم، حسادت و کینه و دشمنی نداریم.

"حبّ الدنیا راس کل خطیئه" خیلی از امراض دل از حبّ دنیا متولد می شود. مثل ریا . انسان برای اینکه خشنودی مردم را بدست بیاورد یا منافع بیشتری بدست بیاورد ، ریا می کند. اکثر حسادتها به دلیل حبّ دنیاست. عداوت و دشمنی از روی حبّ دنیاست. اکثر افراد پولدار متکبّر هستند. خیلی کم پیش می آید که فردی ثروتمند باشد و انسان افتاده ای باشد و متکبر نباشد. تفاخر کردن، سوء ظنّ داشتن ، طمع ، حرص و ... همه از حبّ دنیا ناشی می شود. اگر بتوانیم خودمان را از حبّ دنیا آزاد کنیم ، این صفات رذیله از ما دور می شوند. افرادی که حبّ دنیا دارند اصلاً فلسفۀ بدنیا آمدنشان را متوجّه نشده اند. فلسفۀ بدنیا آمدن ما اینست که عبودیّت و بندگی خدا را بکنیم (متأسفانه مشغولیتهای دنیا به گونه ای است که وقتی انسان به یک چیزی مشغول می شود ده تا باب دیگر از مشغولیت برایش باز می شود و برایش گرفتاری پیش می آید). مثال دنیای مذموم عین چاه می ماند، چاهی که طبقاتی است، به هر طبقه ای که بیفتیم ، از آن طبقه دری باز می شود که به طبقات پایینتر راه پیدا می کنیم (مُدام سر پایینی می رود).

در حدیثی از پیامبر اکرم (ص) نقل شده است که:" اگر دنیا نزد خداوند به قدر پَرپشه ای ارزش داشت کافر را  از آن شربت آبی هم نمی داد". برعکس آن در سوره زخرف آمده که خداوند می فرماید: "اگر مؤمنین دینشان را از دست نمی دادند من برای کافران سقف و پله هایشان را از طلا و نقره می دادم"(یعنی مال دنیا اینقدر بد و مذموم است). برای اینکه دنیا انسان را به مراتب از خدا دور می کند. چون محبتی که در دل انسان هست وقتی محبت چیزهای دیگر باشد ، باعث می شود محبت خدا از دل انسان خارج شود.  در حدیث دیگری آمده است: "هر که صبح کند و بیشتر در شغل دنیا فکر داشته باشد ، او را هیچ گونه راهی در نزد خدا نیست و خدا دل او را به چهار خصلت گرفتار می کند ، همّ و غمی که هرگز از او جدا نشود. گرفتاریی که هرگز از آن فارغ نگردد و احتیاجی که هرگز به بی نیازی نرسد و آرزوهایی که هرگز آخر نداشته باشد". 

   منبع: معراج السعادة - مرحوم ملا احمد نراقی