اقسام رحمت
این رحمتی که ائمه معصومین(ع) معدن آن هستند اقسام دارد که 3 نوع است: 1- رحمت عاطفی ، 2- رحمت عقلی ، 3- رحمت ویژه
رحمت عاطفی همین که ما همدیگر را دوست داریم و محبتی که بین ماست ، می باشد. اینکه همدیگر را دوست داریم و یکی مریض می شود به کمکش می رویم و به عیادتش می رویم و... همۀ اینها رحمت عاطفی است. ائمه معصومین(ع) این رحمت را در حدّ اوجش دارند(برای مسلمانان). در روایات داریم که با مریضی ما مریض می شوند، با غصه دار شدن ما غصه دار می شوند، با گناه کردن ما اشکشان در می آید و از سختی و فشار وبلای ما آنها به سختی و فشار می افتند و غصه دار می شوند، عین مادری که اگر فرزندش دچار گناهی شود غصّه می خورد و در عین حال محبّت دارد ائمه(ع) هم به همه(گناهکار یا مؤمن) محبت دارند ولی به مؤمن محبت خاص دارند.
رحمت عقلی یعنی ائمه(ع) هدایت ما را بر عهده دارند.با محبتی که به بندگان دارند شرایطی را برای آنها محیّا می کنند و مسیر هدایت را برایشان باز می کنند(مثل کلاسهای دینی و عقیدتی که شرکت در آنها نصیبمان می شود) یعنی اینکه فکر نکنیم 1400 سال پیش پیامبر(ص) فوت شده و رفته و ائمه(ع) هم حضور ندارند و رفته اند امام زمان(عج) هم غایب است ، نه ! ؛ تمام این فیوضات همه از معدن رحمت وجود آنهاست که شامل حال ما می شود، آنها مظهر اسامی خداوند هستند و هیچ وقت خسته نمی شوند. آیا خداوند از افاضۀ فیض خسته می شود؟ ائمه(ع) هم خسته نمی شوند و همۀ آنها هر لحظه شاهد و ناظرند. این رحمت عقلی که همان هدایت است، بار سنگین و کمر شکن را بر دوش ائمه(ع) گذاشته است، برای اینکه ما را هدایت کنند. جوری این رحمت عقلی در وجود اینها بوده که با وجود اینکه به پیامبر(ص) سنگ می زدند و دندانشان را شکستند و ائمه(ع) را شهید کردند، ولی آنها دست از هدایت برنداشتند، به خاطر همین رحمتی بود که در وجودشان بوده و معدن رحمت هستند.
حالا با وجود اینکه ائمه(ع) این رحمت را دارند چرا بعضی افراد را نفرین می کنند؟ علت اینکه امام حسین(ع) در صحنه کربلا سه نفر را نفرین کردند و یا پیامبر(ص) هم یکی دو نفر را نفرین کردند چیست؟ بعضی از این انسانهای گنه کار و خطاکار، گذشته از این که خودشان مسیر بی دینی و بی ایمانی را طی می کنند، باعث کفر و گمراه شدن یک عده دیگر هم می شوند. در سوره انعام آیه 26 خداوند می فرماید: "وهم ینهون عنه وینئون عنه"؛ آن کافران هم دیگران را از ایمان باز می دارند و هم خودشان از ایمان آوردن دوری می جویند. (مثل خیلی از شبکه های مجازی که خودشان گمراه هستند و باعث گمراهی دیگران می شوند). به همین دلیل همان رحمتی که در وجود ائمه(ع) هست و به بندگان دارند، این سنگ گمراهی را از جلوی پای بندگان ، با نفرین بر می دارند (این باز یک رحمت است) و باعث هدایت دیگران می شود و دیگران گمراه نمی شوند. لذا این موانع، گاهی با جهاد و مبارزه برداشته می شد گاهی با نفرین و امثال آن. از طرف دیگر کافری که با گناهانش 70-80 سال زنده می ماند وقتی با نفرین امام(ع) از دنیا می رود با گناه کمتری از دنیا می رود. این هم رحمت است. در سوره آل عمران آیه 178 خداوند می فرماید:" ولا یحسبنّ الذین کفروا أنّما نملی لهم خیرٌ لأنفسهم إنّما نملی لهم لیزدادوا إثماً و لهم عذابٌ مهینٌ"؛ کافران گمان نکنند این که به آنان مهلت می دهیم(ثروت می دهیم،همۀ شرایط مادی برای آنها مهیّاست و برای آنها خیلی خوب است) برای آنها خیر است، بلکه به آنان مهلت می دهیم تا گناه بر گناه بیفزایند و برای آنها عذاب خوار کنند ای در قیامت مهیا شده است. (وقتی یزید شماتت کرد حضرت زینب(س) این آیه را تلاوت فرمودند). پس قانون املای خداوند(فرصت دادن به کفّار و ظالمان) اصلاً چیز خوبی نیست و خذلان است. عین همین جریان در مورد جهنم است. جهنم رحمت خداوند است. در سوره الرّحمن (فبایّ الاء ربّکماتکذّبان) این آیه بعد از آیاتی که در مورد جهنّم است می آید. از عذابهای جهنّم تعریف می کند بعد می فرماید کدامین نعمتهای خداوند را تکذیب می کنید؟ جهنّم از شئون رحمت خداوند است چون انسانها را پاک می کند که در نهایت تعداد کمی در جهنّم باقی می مانند. مدام پاک و تطهیر می شوند و از جهنم خارج می شوند. در آخر فقط یک عدّه خاصّی فیهاخالدون می شوند و در جهنّم باقی می مانند. بندگان خدا به میزان گناهانشان در جهنم تطهیر می شوند و سپس خارج می شوند.
رحمت ویژه: انسان باید تلاش کند راه برخورداری از این رحمت را از ائمه معصومین(ع) کسب کند. پیامبر اکرم(ص) می فرماید:" أوحی الله عزّوجلّ إلی داود(ع): یا داود ! کما لا تضیق الشّمس علی من جلس فیها کذلک لا تَضیق رحمتی علی من دخل فیها"؛ خدا به داود(ع) وحی فرستاد که ای داود! همان گونه که خورشید از نور دادن به کسی که در محدودۀ مسیر نور آن باشد مضایقه نمی کند، رحمت من هم از کسی که در مسیر رحمت من قرار بگیرد مضایقه نمی کنم. مسیر رحمت خداوند ائمه معصومین(ع) هستند. یعنی خداوند افاضۀ رحمت می کند به ائمه معصومین(ع) و از کوهسار وجود آنها سرازیر می شود و به همۀ مخلوقات می رسد.
یکی از رحمتهای ویژه ای که از طرف ائمه(ع) است، نظر تکریمی و تشریفی آن حضرات است. راه برخورداری از این رحمت ویژه ائمه(ع) این است که وقتی پروندۀ اعمالمان را به آن حضرات عرضه می کنند ، مایۀ خوشحالی و رضایت آنها شود، و ما را دعا کنند. البته همۀ ما را دعا می کنند ولی وقتی پروندۀ اعمالمان بدستشان می رسد از گناهان ما غصّه دار می شوند و دعای هدایتمان را می کنند و ناراحت می شوند امّا زمانی که از پروندۀ اعمالمان خشنود و راضی شوند مورد نظر تشریفی و تکریمی آنها قرار میگیریم و اینجاست که رحمت ویژۀ آنها در دنیا شامل حالمان می شود. در قیامت رحمت ویژۀ آنها همان "شفاعت" است. در این دنیا یک فرد بی ایمان هم برود حرم امام رضا(ع) ، امام(ع) مریض او را هم شفا می دهد ولی همین شخص در قیامت مورد شفاعت امام(ع) قرار نمی گیرد. ملاک شفاعت ائمه(ع)(پایینترین درجۀ ملاک شفاعت) اینست که انسان، مؤمن از دنیا برود. اگر گناه نداشته باشیم شفاعت ائمه(ع) درجات ما را بالاتر می برد.(البته مؤمن در هر درجه ای که باشد در قیامت غصه دارد چون بسته به درجه اش به بالاتر از خودش نگاه می کند و غصه می خورد). مؤمنی که یک سری گناهان داشته باشد(گفتیم مؤمن نه معصوم چون مؤمن هم گناهانی دارد امّا غالبیت زندگی اش با ایمان است) امام می آید ، شفاعت می کند و آن گناهان را واسطه می شود و از مؤمن پاک می کند. ولی شخصی که با ایمان نباشد و مؤمن از دنیا نرود شفاعت شامل حالش نمی شود. در تفسیر سورۀ کوثر در مورد شفاعت توضیح داده شدکه مطابق احادیث ملاکهای شفاعت عبارتند از 1- نماز اول وقت بخوانید تا شامل شفاعت ما شوید . 2- با چهره انسان محشور شوید.
شرایط ما عین همان بند بازی است که روی بند حرکت می کند و هر لحظه ممکن است بیفتد، باید خیلی احتیاط کنیم که از مسیر هدایت خارج نشویم. قیامت جلوه گاه رحمت ویژه است یعنی اصل رحمت ویژه در قیامت جلوه می کند. گناهان امت را در قیامت شفاعت می کنند و بواسطۀ شفاعت هر کسی در هر درجه ای باشد درجاتش بالاتر می رود. امام محمد باقر(ع) می فرماید:" اهل عراق خیال می کنند که امیدوارکننده ترین آیه قرآن این آیه است: "یا عبادی الّذین أسرفوا علی انفسهم لا تقنطوا من رحمت الله إنّ الله یغفرالذّنوب جمیعاً"؛ ای بندگان من که به نفسهای خودتان ظلم کرده اید از رحمت خدا ناامید نشوید، قطعاً خداوند تمام گناهان را می بخشد(اگر توبه کنید)/سورۀ زمرآیه 53. ولی ما معتقدیم امیدبخش ترین آیۀ قرآن، آیۀ " ولسوف یعطیک ربّک فترضی" است؛ زیرا خدا آنقدر اجازۀ شفاعت امت پیامبر(ص) را به ایشان می دهد تا پیامبر(ص) راضی شود. یعنی ما را در آن عالم رهایمان نمی کنند. ولی بحث رها نکردن مان یک جریان است و بحث پاک کردنمان یک جریان دیگر است.(مثلاً یک فرد ژولیده و کثیفی اگر بخواهد داخل یک مجلس عروسی برود و او را راه ندهند و این فرد برود بزرگ این مجلس را ببیند و التماس کند که اجازه بده من هم به داخل مجلس بروم آن بزرگ می گوید اول باید تو به حمام بروی ، تمیز که شدی بعد می توانم تو را به داخل مجلس ببرم) ما هم باید ابتدا در برزخ پاک شویم که بسته به سنگینی پرونده مان ، پاک شدن ما در برزخ طول می کشد. ولی ما را رها نمی کنند. در حدیث داریم که هر چه می کنند حضرت زهرا(س) وارد بهشت نمی شوندکه تا امتم را وارد بهشت نکنم وارد نمی شوم(مادرمان هستند و دوستمان دارند) ولی این قول را به حضرت می دهند و همۀ ما بالاخرا وارد بهشت می شویم امّا ممکن است برای یک نفر یکسال طول بکشد تا تطهیر شود برای دیگری بیشتر ، بستگی به سنگینی پرونده مان دارد.
مسیررحمت رحمانیّه خداوند(که این رحمت عام و فراگیر است ولی رحمت رحیمیّه فقط شامل مؤمنین می شود) از مجرای ائمه(ع) چگونه به بندگان غیر مؤمن می رسد؟ (مثلاً یک فرد غیر مؤمنی به زلزله زدگان کمک می کند) یعنی کسی که مؤمن نیست ولی کارهای خیر می کندپاداش این کارهای خیر را با پاداش دنیوی ، مرگ آسان و یا تخفیف در عذابهای اخروی می بیند ولی در قیامت از رحمت ویژه برخوردار نمی شود در قیامت رحمت ویژه فقط شفاعت است که فقط شامل حال مؤمنین می شود.
منبع :ادب فنای مقربان-جلد اول- آیت الله جوادی آملی