و معدن الرحمه : و معدن رحمت خدا.
"معدن" اسم مکان از ریشۀ "عَدن" (بر وزن متن) به معنای استقرار همراه با الفت ، سرور و رضامندی است. از این رو هیچ گونه اکراه و بی میلی در هیچ یک از دو طرف(مستقِرّ ، مستقَرّ) وجود ندارد. چرا به بهشت "جنات عدن" می گویند؟ چون اولاً محل استقرار بهشتیان است و ثانیاً این استقرار از روی میل و رغبت است. پس به هر خزانه ای معدن نمی گوییم ، معدن مستقر شدن چیزی همراه با الفت است.
کلمه رحمت یعنی تفضّل و عطوفت . در مورد انسانها موقعی که انسان یک صحنۀ رقّت بار و ناراحت کننده ای را ببیند ، دلش می سوزد و رقّت پیدا می کند بعد اراده می کند که یک حرکتی کند و کمکی کند. این تفضّل را رحمت می گویند. امّا برای خداوند این طور نیست. رحمت اگر به خدا نسبت داده شود به معنای خود تفضّل و عطوفت است. بنابراین ، معنای جامع رحمت که هم می توان به خدا نسبت داد و هم به مخلوق او همان "اِعطا و افاضه برای رفع حاجت نیازمندان" است.
ائمه معصومین(ع) از پیامبر(ص) تا امام زمان(عج) ، معدن رحمت هستند. یعنی محل استقرار و الفت رحمت خداوند. یعنی رحمت خداوند از وجود اینها نشأت می گیرد و پخش می شود حتی محبتی که مادر به فرزندش دارد از معدن وجود ائمه(ع) است. عشق مادری که این قدر در عالم، مشهور و خالص است، یک شاخه ای از این معدن رحمت است که در این 14 نفر(ائمه معصومین(ع)) است.
این سرچشمه های رحمتی که به آنها سلام می کنیم اعطا و افاضۀ آنها بی منّت و توقع است. خداوند تمامی رحمت و نعمتهایش بی منت است و انتظار هیچ پاداش و مزد و توقعی از ما ندارد. ائمه(ع) مظهر اسماء و صفات خداوند هستند لذا حوائج مادی و معنوی مخلوقات الهی را برآورده می کنند و از کسی انتظار پاداش و تشکر شخصی ندارند. انسانهایی که در صراط مستقیم هستند از نظر وجودی با ائمه(ع) هم سنخ می شوند و صفاتشان اینگونه می شود(بی منّت و انتظار). معمولاً احسان انسانها به یکدیگر با انتظار مقابله به مثل، تشکر و ... همراه است در صورتیکه باید از ائمه(ع) درس بگیریم و این صفات را در خودمان به ظهور برسانیم.
حال که محبت ائمه معصومین(ع) بی منّت و بی انتظار است پس چرا خداوند در قرآن می فرماید اجر و مزد پیامبر را با مودّت بدهید؟ برای اینکه همین اجر و مزدی که خداوند تعیین کرده خیرش به خودمان برمی گردد. برای اینکه از هدایت ائمه(ع) برخوردار شویم ، باید با آنها مودّت داشته باشیم. مادر وقتی در خیابان به بچه اش می گوید دستت را به من بده برای اینست که بچه جانش سالم بماند و زیر ماشین نرود و خیرش به خود بچه برمی گردد. مودّتی که خداوند برای مزد رسالت خواسته است، خیرش به خودمان برمی گردد و باعث می شود که هدایت بشویم و برای اینست که ما به خدا نیاز داریم و اگر دست ما از دست ائمه(ع) جدا شود ، حتماً نابود می شویم. رسالت پیامبر(ص) با مودت ائمه معصومین(ع) تکمیل می شود آنها می توانند دست ما را بگیرند و ما را هدایت کنند و به خدا برسانند. اگر با آنها مودّت نکنیم مثل اینست که در یک جاده و مسیر دیگری هستیم پس مودّت ائمه(ع) به نفع خودمان است . چیزی که به نام"مودّت قربی" در اجر رسالت مطرح است(سوره شوری آیه 23: "قل لا أسئلکم علیه أجراً إلّا المودة فی القربی؛ بگو هیچ پاداشی در مقابل رسالتم نمی خواهم جز دوست داشتن نزدیکانم) ، نفع مستقیم آن به خود مردم برمی گردد و "مودّت قربی" اجر و مزد رسالت به گونه ای که نفع شخصی در آن مطرح باشد نیست، بلکه مقدمۀ به بار نشستن زحمات رسالت است.
مودّت غیر از محبّت است .محبت همین است که ما همدیگر را دوست داریم ولی مودّت یعنی اینکه من ، هم امام حسین(ع) را دوست دارم و هم عین امام حسین(ع) و در مسیری که امام(ع) حرکت کرد ، در همان مسیر حرکت می کنم و باعث خشنودی امام زمان(عج) می شوم و بعبارتی با امام حسین(ع) همسنخ می شوم. به همین دلیل خداوند بین زن و شوهر مودّت قرار داده است و نمی فرماید محبّت قرار دادم. می فرماید مابین زن و شوهر مودّت قرار دادیم. محبّت خالی این است که به همدیگر می گویند من تو را دوست دارم ولی مودّت یعنی اینکه من که تو را دوست دارم به خاطر تو کاری انجام می دهم، یک هزینه ای می کنم ، یک حرکتی می کنم. خداوند مزد رسالت ائمه(ع) را مودّت قرار داده است یعنی محبّتی که همراه با حرکتی و تلاشی باشد. می توان گفت کسی که ائمه(ع) را مودّت می کند، ائمه(ع) را در مسیر دین یاری می کند.
منبع :ادب فنای مقربان-جلد اول- آیت الله جوادی آملی