"و خزّان العلم" : و خزانه داران علم

"خزّان"  جمع "خازن" (مثل طلّاب و طالب)  از ریشۀ "خَزَنَ" به معنی جمع و نگهداری کردن در محل معین است ، خواه امر مادی ذخیره شود یا امر معنوی و خواه مخزن جسمی باشد یا روحی . پس علم را همانند مال می توان در خزانه نگه داری و ذخیره کرد. پس خازن یعنی نگهبان ونگهدار و کسی که حافظ چیزی است که در اختیار اوست.

 نکتۀ قابل توجه در اینجا اینست که در امور مادی ، خزانه با خزانه دار تفاوت دارد؛ یعنی در مسائل مادی یک محلی هست که خزانه دار آنها را در آنجا جمع می کند و درش را قفل کرده و کلیدش را نگه می دارد. پس در امور مادی خزانه غیر از خزانه دار است. در امور معنوی و علم و ... خزانه دار و خزانه در اصل یکی هستند و یک شخص است وخزانۀ علم در اصل همان صفحۀ جان خزینه دار علم است. پس اینطور نیست که مثلاً در فلان جا علمی است و ائمه(ع) به آن دسترسی دارند بلکه صفحه جان ائمه(ع) خزانه علم الهی است. پس انباردار و انبار در امور مجرّد یکی است و هیچ فرقی ندارد.

علمی که در تمام عالم است از علم مادی فیزیک و شیمی و نجوم و... که در دنیا شکوفا شده است تنها 2 شاخه از 72 شاخۀ علوم است که خداوند خلق کرده است و تنها 2 شاخه از علوم است که این همه شکوفا شده است. اگر امام زمان(عج) بیایند تمام این 72 شاخه علم شکوفا می شوند. تمام این علوم در صفحۀ جان ائمه معصومین(ع) قرار دارد. اینها خزینه دار علم هستند وقتی امام زمان(عج) بیایند همۀ علوم را منتشر خواهند کرد. الان مردم ظرفیت این 2 شاخه از علوم را ندارند( آمریکا 4 بمب هسته ای ساخته که اگر منفجر شوند کل کره زمین را منفجر می کند) چه رسد به اینکه ظرفیت آن 72 شاخه را داشته باشند. ائمه معصومین(ع) همۀ این 72 شاخه علم را دارند وقتی امام زمان(عج) ظهور کردند و عقول کامل شد، ایمانها کامل شد، امام این 70 شاخه علم را هم بین مردم ترویج می دهند.(تمامی دانشمندان ، هر چه که علم منتشر کرده اند بواسطه فیوضات امام معصوم زمان خودشان به آن علم دست پیدا کرده اند).

14 معصوم(ع) خزّان علم اند و خزانه دار علم هستند و از آنها به انسانها پخش می شود تا جایی که نیاز است و واجب می دانند و احتیاج است و برحسب خواست خداوند است این نیست که آن دانشمند خواسته و توانسته است بلکه از طریق قلب امام است که به آن فرد افاضه شده است. تمام فیوضات و کمالات در این عالم هست و بستگی دارد ما چقدر تلاش کنیم و بخواهیم و استعداد داشته باشیم تا به آنها برسیم. 

گنجینه های علم

در توضیح خزینۀ علم بودن باید گفت انسان کامل(ائمه معصومین(ع)) ، کَون جامع و دارای همه نشئات وجودی است؛ 1- مرحله تامّ وجودی 2-مرحلۀ ملکوتی وجودی 3- مرحلۀ ناسوتی یا دنیایی وجودی یا مرحلۀ ناقص وجودی(که منظور همان وجود عنصری و دنیوی اوست که محدود و مقهور قوانین طبیعی است. از این رو گاهی بیمار می شود، چیزی از دید او مخفی می ماند، نیاز به غذا، آب و سایر نیازمندیهای طبیعی دارد و...)

مرحلۀ تامّ وجودیشان، یعنی وجود لاهوتی و جبروتی آنها(عقل کلّ) ؛ مرحلۀ نیمه تامّ شان، مرحلۀ ملکوتی شان است(ملکوت حدّ وسط عالم دنیا و عالم قیامت است و از دنیا کاملتر و از قیامت ناقصتر است)؛ مرحلۀ ناقص شان، همان جسمانیّتشان در این عالم است.

ائمه معصومین(ع) در مرحلۀ تامّ وجودیشان خزانۀ علم هستند. ائمه معصومین(ع) درمرحله تامّ وجودیشان که حقیقت امامت آنهاست به عنایت الهی مسلّط به همۀ عوالم هستی هستند و چیزی از احاطۀ علمی آنها مخفی نمی ماند. بیان دیگر: تمام حوادث بزرگ و کوچکنظام هستی ، حتی پلک زدن انسانها، قیام و قعودشان، افتادن برگی از درخت و... در معرض دید آنهاست و چیزی به نام زمان گذشته، حال و آینده برای آنان معنا ندارد.

لیکن به مرحلۀ ماده و عالم طبیعت که می رسند، یعنی مرحلۀ ناقص، مانند دیگران هستند بدین معنا که شاید چیزی را نخواهند بدانند و از سیطرۀ علم کنونی آنها خارج باشد. تفاوتشان با دیگران اینست که دیگران به آن خزانۀ بی پایان راهی ندارند. لذا ممکن است دلشان بخواهد چیزی را بدانند ولی نتوانند، امّا امامان معصوم(ع) که کلیددار و خازن آن خزانۀ بی پایانند، هرچه را که بخواهند می توانند بدانند.

همۀ علوم در وجود و جان ائمه معصومین(ع) ، وجود دارد و هرگاه اراده کند که چیزی را بداند، می فهمد و علوم مختلف تماماً در وجود آنها هست. آنها به تمام زبانهای دنیا مسلّط هستند. هرچه علم در عالم هست از وجود آن حضرات سرازیر می شود و به دیگران می رسد چون مظهر اسم "علیم" خداوند هستند.

اصلاً وجود ائمه معصومین(ع) را در وجود جسمانی خلاصه نکنید. در روایات داریم که حضرت علی(ع) با تک تک پیامبران بوده است(به شکل مخفیانه) و با پیامبر اکرم(ص) به شکل جسمانی؛ یعنی چه؟ یعنی حضرت علی(ع) وجود داشته است؛ وقتی ایشان معلّم حضرت جبرئیل بوده، با حضرت نوح، یونس و با همۀ پیامبران بوده و کمکشان کرده ولی جسمانیّت ایشان نبوده است و با وجود روحانیّتشان بوده است ولی در زمان حضرت محمّد(ص) ، جسمانیّتشان هم به ظهور رسیده است. روایت داریم که مادر حضرت علی(ع) وقتی که دختر بودند با چند تا دختر دیگردر بیابان شیری به آنها حمله می کند و به طرفشان می آید و آنها وحشت می کنند ویک جوانی آنها را نجات می دهد و مادر حضرت علی(ع) گردن بندشان را در می آورند و به این جوان هدیه می دهند و این جوان می رود. بعد از اینکه حضرت علی(ع) به دنیا می آیند و بزرگ می شوند یکروز مادرشان این گردنبند را پیش حضرت علی(ع) پیدا می کنند و می پرسند این گردنبند را از کجا آورده ای؟ موقعی که دختر بودم و تو اصلاً بدنیا نیامده بودی من این گردنبند را به یک جوانی که مرا نجات داد، دادم. حضرت فرمودند من همان جوان بودم.

حیّ و میّت ائمه معصومین(ع) یکی است و فرقی نمی کند. علم طبّ 2 شاخه دارد یکی علم طبّ و پزشکی است که در آن امراض را شفا می دهد. شاخۀ دیگر که در طب علم الرضا آمده است "علمُ الاَبدان" است که علم بدن است و با آن علم اعضای بدن ترمیم و بازسازی می شود مثلاً دست اگر از بین رفته باشد یا قلب اگر از بین رفته باشد دوباره بازسازی و ساخته می شود(مثل علم سلولهای بنیادی) در زمان امام زمان(عج) دیگر لازم نیست که بیایند و سلولهلی بنیائی را پیوند بزنند؛ خودِ بدن باعث می شود که آن عضو بازسازی و ساخته شود(علم الابدان طبق فرمایشات امام رضا(ع)). در زمان امام زمان(عج) شرایط ویژه می شود، علم کامل می شود ، عقول کامل می شوند، عمرها طولانی می شود، ایمانها قوی می شود، دنیا هر چه نعمت دارد بیرون می دهد. در زمان امام زمان(عج) دیگر پول مطرح نیست هرکسی در شغل خودش کار می کند هر نیازی داشته باشد می رود و به اندازه نیازش می گیرد. چون عدالت برقرار است همه سر جای خودشان کار می کنند و نیاز ندارند و همه چیز اضافه می آید. خمس ها و فطریه و زکاتها همه اضافه می آید و مردم نمی دانند به چه کسی بدهند و پیش امام زمان(عج) می روند و می پرسند چه کنند؟ امام می فرماید خانه های عام المنفعه بسازید تا خیرش به همۀ مردم برسد. می سازند ولی باز هم اضافه می آید یعنی عالم و دنیا همۀ معدنش را بیرون می ریزد. الآن با وجود اینهمه ظلم و بی عدالتی و ستمگری که هست ، زمین و آسمان نعمتهایش را از ما دریغ می کند ولی در زمان امام زمان(عج) آسمان و زمین حداکثر نعمتشان را به ما خواهد داد.

علم خداوند استقلالی بوده و مرتبط با جای دیگر نیست امّا  علم ائمه معصومین(ع)، تَبَعی و عرضی  است و به منبع لایزال علم الهی مرتبط است و اساساً اگر تعلیم الهی و اتصال به علم بی پایان او نباشد ائمه(ع) نیز مساوی دیگران خواهند بود.

باید توجه داشت که اگرچه علم امام به خواست و اراده او بستگی دارد و هرچه بخواهد بداند، خواهد دانست، لیکن ارادۀ آنان تابع اراده و مشیّت خداست و تا خدا اراده نکند، آنان نیز اراده نخواهند کرد. هرچه خداوند اراده کند، به همان اندازه به مردم علم می دهند نه کمتر و نه بیشتر. ارادۀ ائمه معصومین (ع) در ارادۀ خداوند فانی است.

ریشه های علوم

یک دسته هستند که عالِم به بعضی از امور و علوم هستند ولی ریشۀ آن علوم نیستند چون خودشان از دیگران یاد گرفته اند(مثل ما)؛ دسته دیگر کسانی هستند که نه تنها عالِم هستند بلکه اصل و ریشۀ علم نیز هستند یعنی علم از وجود آنها جوشیده (دانشمندان)؛ یک عده اصل و ریشۀ علم هستند و قدرت و توان نگهداری علم را دارند و به اندازه نیاز و آن مقداری که خداوند اراده می کند به دیگران می دهند و در غیر اینصورت حفظش می کنند(ائمه معصومین(ع)).

ائمه معصومین(ع) به اسرار خلقت آگاهی دارند، اصل و ریشۀ علم اند ، به اندازه ای که مقدر است به دیگران علم را می دهند و در غیر اینصورت نگه می دارند. حدیث از حضرت علی(ع) که دربارۀ خود می فرماید: سیل علم و فضیلت از کوهسار وجود من جاری می شود و سایر امامان معصوم(ع) نیز بر همین اساس، سرچشمه و ریشۀ هر علمی هستند و به هر کس و به هر اندازه ای که بخواهند عطا می کنند و اگر نخواهند عطا نمی کنند.قلب و سینۀ ائمه معصومین(ع) خزانۀ الهی است و به هرکسی که بخواهند و به هر اندازه که بخواهند عطا می کنند. کلّ علومی که هسا از آنها نشأت گرفته است. حتّی کشف و اختراعی که از دانشمندی صورت می گیرد، از خزانۀ علم امام زمان خودش است، به آن اندازه و مقداری که امام اراده کرده است.

منبع :ادب فنای مقربان-جلد اول- آیت الله جوادی آملی