شرح مختصر دعای مکارم الاخلاق امام سجاد (ع)-قسمت دوم

امام سجاد علیه السلام در فراز دوم دعای مکارم الاخلاق  می فرمایند :

(وٱجعل یقینی أفضل الیقین ) خدایا  یقین مرا بالاترین حد یقین قرار بده .

یقین علم ودانشی است که به وسیله استدلال وتفکر بدست می آید و شبهه  و شک رااز بین می برد وبه دلیل ثباتی که دارد باعث آرامش وتمأنینه  نفس میشود یعنی کسی که یقین پیدا می کند نفسش آرام میگیرد . (الا بذکر الله تطمئن القلوب ).

علم چند نوع است :۱- وهم : علمی که درصد درست بودنش زیر ۵۰درصد است  ،یعنی احتمال اینکه خلافش باشد بیشتر است. ۲-شک :دانشی که احتمال  درستی آن با خلافش ۵۰-۵۰ است. ۳-ظن وگمان :احتمال خلافش پایین است . یعنی احتمال درست بودنش بالای ۵۰درصد است. از ۶۰درصد تا زیر ۱۰۰در صد . ۴- یقین علمی است که اصلا احتمال خلاف در آن نیست  وصد در صد است

یقین به کمترین اندازه بین بنده های خدا تقسیم شده است .از همین کمترین را ،امام سجاد علیه السلام  با فضیلت ترین آنرا از خدا می خواهد .( امام به ما یاد می دهند که همه چیز را  به مراتب بالا از خدا بخواهیم .)

فراز سوم دعا: ( وٱنته بنیتی الی أحسن النیات)خداوندا برسان نیّتم را به بهترین نیّت ها .

 (احسن النیات ): یعنی نیت هایمان برای خدا خالص شود . ولی ما نیت هایمان درکارهای خوب فقط به خاطر خدا نیست ،یامی خواهیم کارمان دیده بشه ،یا شنیده بشه ،یا بهتر از کار دیگران باشد.

اگر کارمان خاص برای خدا باشد خداوند قول داده که باعث شود مردم بفهمند وتشویق مان کنند . امام در این فراز دعا می کنند که :خدایا کمکم کن که نیت اعمالم  به احسن ترین برسد (یعنی به خالص ترین نیات). خالص ترین نیت فقط رسیدن به قرب خداوند است ،حتی برای بدست آوردن بهشت هم نیست . ویا اگر عبادتی را به قصد گرفتن پاداشی از خداوند انجام دهیم این پاداش ها در عین حال که خوبه ، ولی نیت خالص نیست.

فراز چهارم دعا: ( (و بعملی بأحسن الاعمال ) خداوندا  عملم را به أحسن  اعمال تبدیل کن .حالاببینیدکه

اگر این دعایمان را خداوند مستجاب کند چه معجزه ای در زندگی مان رخ میدهد  ؟

در آیه ۷سوره کهف  خداوند متعال فرموده :(انا جعلنا ما علی الارض زینة لها لنبلو هم أیهم أحسن عملا)ما هرچه را در روی زمین زینت قرار دادیم ،برای این است که مردم را آزمایش وامتحان کنیم  وببینیم که ( ایهم اَحسن عملا) چه کسی احسن عمل انجام میدهد .

احسن عمل با عمل صالح فرق می کند  .احسن عمل یعنی اصوب عمل .

«اصوب » یعنی اصابت کردن . ( یعنی عملی که به نتیجه رساننده است ) مثلا نمازی که ما می خوانیم عمل صالح است ولی احسن عمل نیست .چرا ؟ چون که مارا به نتیجه نمی رساند . یعنی چه ؟  یعنی نمازی مارا به نتیجه می رساند که «تنها عن الفحشاء والمنکر » باشد ،ولی ما نماز می خوانیم وفحشا ومنکر راهم انجام می دهیم ،پس این نماز اصوب عمل نیست ،وقتی اصوب عمل نیست پس احسن عمل هم نیست .

هر عبادتی که انجام می دهیم  باید آن نتیجه عمل وعبادت در ما ظهور کند و غیریت را از وجودمان زایل کند .

پس حقیقت عمل صالح با اخلاص است  وغیریت را از وجود انسان بر میدارد  .این غیریت که از وجود انسان برداشته شد ،درکجا ظهور میکند ؟ در ابتلائات وامتحانها ، وقتی عقیده اش را داشته باشیم ظهور میدهیم  .ولی وقتی غیریت در وجودمان باشد ،در سختی ها وبلاها  ،غیر از خدا هر چه که هست ظهور میکند .ماباید بتوانیم این اصوب عمل واحسن عمل را تا قیامت نگهداریم ومنتقلش کنیم .  وبتوانیم ذخیره اش کنیم . چگونه ؟  دوتا شرط دارد :حضرت امیر فرموده اند :۱-( املک هواک)= هوای نفست را مالک شو . ۲-(وشح بنفسک اما لا یحل لک)وبخیل باش برای نفست آنچه را که حلال نیست .«شح»=خسیس بودن ، خساست شدید.  [ اینطور میشود عمل صالح را ذخیره کرد .

از معصوم روایت است : (فان شح بالنفس)  خساست به نفس چیه ؟  ۱-(الانصاف منها ) =انصاف داشتن به نفس  ۲-(فیما أحبت أو کرهت )در چیزهایی که دوست دارد وچیزهای که دوست ندارد . چیزهای را که نفس دوست دارد از نفس بگیریم وچیزهایی را که دوست ندارد به نفس بدهیم .  چنانچه پاهای اسب را می بندند تا تربیتش کنند ، ماهم هرچه نفسمان را کنترل کنیم ،بهتر تربیت می شود وتحت کنترل خودمان در می آید .

فراز  پنجم : (اللهم وفر بلطفک نیتی ،وصحح بما عندک یقینی  وٱستصلح بقدرتک ما فسد منی)

«اللهم وفر بلطفک نیتی » پروردگارا نیتهای خیر مرا به لطف خویش بیفزای . منظور  از این دعا ، دو احتمال دارد : ۱- خدایا نیتهای من را کامل کن  ( یعنی اخلاصش را بالا ببر . بدون اینکه امید به ثواب داشته باشم  یاترس از عقاب .) ۲- ویکجا «توفیر النیت »به معنی صیانت ونگهداری است  ،یعنی خدایا مواظبم باش  که یکدفعه نیتم خطا نرود (خدایا جایی که حواسم نیست ،مواظبم باش از ریا و سمعه .[ریا : یعنی اینکه من کاری رابکنم ودوست داشته باشم همه بفهمند .سمعه : یعنی کاری انجام داده باشم ودوست داشته باشم که به گوش دیگران برسد

«اللهم  وفر  بلطفک» خدایا با لطف خودت....«لطف»یعنی چیزی که باعث میشود انسان از معصیت دور شود یا به طاعت بیفتد . (لطف بیشتر معنی توفیق را میدهد )این توفیق را خداوند به شما مهیا میکند .

 ( وصحح عندک یقینی ) خدایا آن یقینم را تصحیح کن (یعنی آن غلطها واشتباههایش را درست کن .)

نشانه های یقین : ۱- انسان اسباب وعلل را به هیچ وجه در کارهایش موثر نمی داند

۲-به خاطر خشنودی مردم ،خدا را از خود ناخشنود نمی کند ۳-مردم را به خاطر آنچه که خدا به او نداده سرزنش نمی کند  4- راضی به رضای خداست  و...

عوامل تضعیف یقین :  ۱- پیروی از هوای نفس ۲-آرزوهای بلند مادی  ۳- فرمانبرداری از آرزوها  ۴-طمع ۵- مجادله  در دین (منظور یادگیری دین نیست .بلکه منظور  مجادله با آنهایی که با دین مخالفت دارند، است) . ۶ - مال دوستی۷- همنشینی با دنیا پرستان

( وٱستصلح بقدرتک ما فسد منی ) خداوندا  تصحیح کن باقدت خودت آن چیزهایی را که من فاسدش کرده ام .[« وٱستصلح»= به صلاح رساندن .

 هر عملی در دنیا چند  تأثیر دارد : ۱-اثر در جان عامل( اول اثر در جان خودمان می گذارد ) ۲- اثر در جان مردم میگذارد  ۳- اثر بر محیط وطبیعت .

(وقتی در خانه ای زیاد گناه می شود فضای آن خانه سنگین است  ودلتان می گیرد )

درسته که سیل وزلزله و... امور طبیعی هستند ،ولی وقتی امام زمان بیایند دیگر سیل وزلزله نمی آید  ویا خیلی کم می آید .  ولی الان  یا باران نمی آید ویا اگر بیاید آنقدر زیاد می آید که سیل راه می افتد . و... اینها اثر کارهای ماست که بر طبیعت می گذاریم  . بعد همان عمل اثر می گذارد بر مرگمان ، اثر میگذارد برعالم برزخمان ،اثر می گذارد بر قیامت مان وبر محشرمان وبر بهشت وجهنم .

اینکه یکی دوست دارد بی حجاب باشد وهر طور دلش خواست بگردد ومی گوید به دیگران ربطی ندارد ،هر کسی را در قبر خودش می گذارند ،کارهای من به خودم ربط دارد ،در حالی که محیط ما ومحل زندگی ما وشهر  ما یکی است  وهر عملی را انجام میدهیم بر روی همه تاثیر دارد  . وقتی زلزله می آید ،مومنین هم متأثر می شوند ومی ترسند ویا زیر آوار می مانند .

«صلاح» یعنی قرار گرفتن چیزی در مسیر مستقیم وسودمند خودش .

«فساد»یعنی خروج از حالت تعادل ومنفعت .

هر انسانی یک سری اشتباهاتی دارد  ، اگر خدا کمک نکند و(إستصلح بقدرتک ما فسد منی ) نشود  ،این گناهان بار سنگینی می شود روی دوشمان  ،واثر بد توی زندگی ما می گذارد  واثراتش را در قیامت می بینیم . این گناهان را فقط خداوند می تواند اصلاح کند  وما این اصلاح را از خداوند با دعایمان می خواهیم . حضرت امیر المومنین  می فرمایند : (ولو ان الناس حین تنزل بهم النقم )اگر مردم دنیا  موقعی که نقمت  بر آنها وارد می شود و (تزول عنهم النعم)ویا نعمتی را خدا از آنها می گیرد ،(فزعوا الی ربهم )تضرع وزاری می کنند به درگاه  پروردگارشان ( بصدق من نیاتهم )باصدق نیت  ودرستی نیت یعنی واقعا با پشیمانی وتوبه  (ووله من قلوبهم )وبا قلبهای پر از محبت واز صمیم قلب   (لرد علیهم کل شارد  )از آنها آن نقمت بر داشته می شد (واصلح لهم کل فاسد)وهر گونه فسادی  را برای آنها اصلاح  می شد

اگر انسان از گناه توبه کند و باصدق نیت  از خدا بخواهد ،خدا هم آن بلا را برمی دارد ویا آن نعمتی را که گرفته ،بر می گرداند .این یعنی همان «وٱستصلح بقدرتک ما فسد منی» است .