خلاصه درس توحید- قسمت اول
توحید ولایی
توحید دارای چند دسته بندی است که یکی از آنها عبارتست از: 1-توحید الوهی و 2-توحید ولایی(یا توحید ذات یا توحید وجودی).
توحید الوهی همان توحید ظاهری است( همان است که می دانیم خداوند یکی است ، خداوند را خالق بدانیم ، عبادتش کنیم . و بطور کلی ظاهر شریعت را داشته باشیم.) و توحید ولایی همان توحید باطنی یا وجودی است که در واقع باطن دین است . به تعبیری می توان توحید الوهی را به پوستۀ گردو و توحید ولایی را به مغز گردو تشبیه کرد.
مقصد اعلای انسان رسیدن به توحید ذات (لقای خداوند) است. رسیدن به این هدف اصلی و اساسی فقط با ولایت امکان پذیر است.
برای رسیدن به توحید بدون ولایت امکان ندارد بتوانیم قدم از قدم برداریم. چرا؟ همان طور که در بحث تفسیر سوره کوثر گفته شد، واسطۀ فیض در خلقت ما و وجود ما ، 14 معصوم(ع) بودند. پس در قوس نزول برای اینکه از عالم اِله(جایی که خداوند مارا خلق کرده ، نفختُ فیه من روحی، نه جای مکانی) آمدیم به اسفل السافلین و به دنیا رسیدیم، از سایۀ فیض ائمه بوده است و حالا برای اینکه قوس صعود(انا لله و انا الیه راجعون) را طی کنیم و به سمت خدا برویم بدون وساطت 14 معصوم امکان ندارد برسیم. پس برای رسیدن به توحید، نیاز به کمک ولی داریم و بدون ولی امکان ندارد که انسان بتواند به توحید برسد.
1-ولایت واسطۀ ایجاد و ابقای ما( ما را خداوند خلق کرده و باقی نگه داشته است)، بلکه تمام هستی است که مظاهر تامّ آن "ولایت" 14 معصوم(ع) هستند. (ابقاء: یک چیز را که درست می کنیم ، حفظ آن خیلی متفاوت است، مثلاً یک یخچال را که می خریم باید 20 سال آن را نگه داریم، خریدن با نگهداریش متفاوت است). ابقاء یعنی آن ما را باقی نگه می دارد به محض اینکه فیض وجود از طرف خدا گرفته شود، ما از بین می رویم. همۀ نفس کشیدن ها و غذا خوردن و.. همه از فیوضاتی است که آنها باعث می شوند والّا اگر فیض آنها نباشد حتی یک لقمه غذا هم از گلوی ما پایین نمی رود.( باید حواسمان باشد که در علم پزشکی که می گویند مری انسان یک سری حرکات دودی شکل دارد که لقمه را پایین می فرستد واقعیتش اینست که این حرکات دودی مری را یک سری ملائکه مأمور هستند که انجام دهند. همینطور کار کردن قلب و ... همه به خاطر وساطت فیض است اگر خدا یک لحظه اراده کند همۀ اینها می روند کنار و عمر انسان تمام می شود).
2-دامن ولایت پناهگاهی است امن که پناهندگان خود را با نهایت دلسوزی از خطرات و آفات و دشمنان ایمنی می بخشد. یکی از مهمترین جلوات این پناهگاه بودن ، نجات انسانها از خطر شرک است. شرک هم مانند توحید در افعال ، صفات و ذات ، مراتب دارد. 1-شرک در افعال مساوی با ریا داشتن است، 2-شرک در صفات یعنی صفات خوب را از خودم بدانم(فکر کنم من خیلی خوبم، من راستگو هستم، من نمازمی خوانم ، من روزه می گیرم ، من انفاق می کنم و ... در حالیکه همه کمالات و زیباییها از خداوند است )، 3- شرک در ذات یعنی بینش ها و اعتقادات انسان شرک آلود باشد. انسان وقتی به یک چیزی اعتقاد دارد طبق آن بینش اعمالش را انجام می دهد. اگر بینش انسان مادی باشد، تمام رفتارش هم مادی می شود. وقتی کاری از لحاظ مادی به نفعش نباشد ، انجام نمی دهد. (مثلاً از کسی بپرسند خوشبختی را در چه می بینی؟ وقتی می گوید در خانۀ خوب ، شغل خوب، ماشین خوب و ... (بینش مادی) بینشش که این باشد تلاش می کند که به اینها برسد و کنش و رفتارش را هم طبق این بینش ، تنظیم می کند. اگر بینش من این طوری باشد ،نه اینکه تلاش کردن در این کارها بد باشد نه ، اما اگر کار خیر برایم پیش بیاید حساب و کتاب کنم که به نفع مادی ام نیست آنرا انجام ندهم ، اینجا خطاست).
ولی در بینش توحیدی، خوشبختی و کمال اینست که انسان به توحید ذات برسد و زندگی اش را تنظیم می کند برای رسیدن به توحید ذات. علت اینکه ما کارهایمان درست نشده است اینست که ما شرک در ذات داریم. شرک در ذات ، عین حالت ریشه درخت می ماند، چه طور ماده های غذایی را ریشه از خاک می گیرد و به شاخه و برگها می رساند، توحید ذات و شرک ذات ، این حالت ریشۀ درخت را دارد و تماماً در شاخ و برگ زندگی ما جاری است ، چه توحید و چه شرکش. بهمین دلیل خیلی مهم است.
مراتب توحید عبارتند از: 1-توحید افعالی یعنی لا موثر فی الوجود الا الله(هیچ موثری در وجود نیست جز خداوند در مورد خیر و حتّی شرّ ، چون اذنش را خداوند داده است. چون خداوند به ما اختیار داده است که بتوانیم خیر یا شرّّ را انتخاب کنیم . و گرنه خداوند منشأ خیر است و خداوند بیده الخیر است .). 2- توحید صفاتی یعنی الحمدلله یعنی هر چه کمالات است از خداوند است و ما از خودمان هیچ چیز نداریم ، ما فقط گناهان از خودمان است( اگر ما خوبی داشته باشیم، از خداوند جلوه می کنیم . عین آینه شکسته ای که نور را منعکس می کند و نور از خودش نیست و جلوه ای از نور خورشید است. خوبیهای ما هم جلوه ای از کمالات خداوند است. وقتی بگویم من ثروتمندم من قدرتمندم این شرک صفاتی است).3- توحید ذاتی: توحید ذات هم در اندیشه و اعتقادات ماست. یعنی اعتقادات و علوم الهی که ما یقین و باور داریم نه اینکه علم داریم. اگر اعتقادات مان ، باور و یقین شود ، می شود توحید ذات نه اینکه فقط علم داشته باشیم. این طور نیست که شخصی که سالها علوم الهی را بخواند، به توحید ذات رسیده است ، اصلاً این طور نیست . تو حید ذاتی یعنی اینکه به خداوند معرفت پیدا کنیم.
ما همزمان افعال و صفات را درست می کنیم تا آن اعتقادات و باورهایمان درست شود که توحید ذات است. ما تا اعتقاداتمان را درست نکنیم که نمی توانیم اعمال و صفاتمان را درست کنیم . اگر من یقین داشته باشم که رزاق خداوند است دیگر چشمم را نمی دوزم به دیگران، وقتی اتفاقی افتاد نمی گویم وای چه کار کنم. کسی که به توحید ذات می رسد آرامش او بیشتر است. ما در توحید ذات در درجات متفاوت هستیم. ما نه مشرک هستیم و نه موحدیم. یکی در پله 1 توحیدیم و یکی در پله 100 توحیدیم. یکی مثل عرفا خیلی بالاست و یکی هم اصلاً از توحید ذات بویی نبرده است و نماز می خواند و روزه می گیرد ولی اون پایین پایین هاست. اگر شما علوم الهی را یاد می گیرید که یقین شما بیشتر شود، اگر تقوا داشته باشید خداوند علوم الهی را در دل شما می اندازد و از یک سری چیزها آگاه می شوید. یک چیزهایی را به انسان یاد می دهند. اصل علوم را که توحید هم ناب نابش است از آن طرف باید به انسان برسد. اینها روی هم تأثیر می گذارند. یهدی من یشاء-هدایت ثانویه یا فرقان و ...و ائمه(ع) نقش مهمی دارند و دقیقه به دقیقه به ما درس می دهند و ما را پله پله بالا می برند. بدون استاد ، راه تاریک و ظلمانی است و عمدۀ استادها خود ائمه(ع) هستند. استاد اختصاصی، ائمه(ع) هستند. عمومی های آن هم معلم هایی هستند که در این دنیا هستند. درس هایی که ما می گیریم عمومی هایش را استادهای عمومی درس می دهند و درسهای اختصاصی را استادهای اختصاصی(ائمه(ع)) درس می دهند و آنهم بستگی به درجات ما دارد. ما را یک لحظه به حال خودمان نمی گذارند و هر لحظه ما را درس می دهند.
منبع: توحید ولایی- استاد فاطمه میرزایی