تولّی و تبرّی، معیار دینداری
یکی از بارزترین و برجسته ترین مشخصه های ایمان تولّی و تبرّی است که حتی در نباتات و حیوانات به صورت جذب و دفع وجود دارد و در انسانها به صورت حبّ و بغض یا نفرت و ارادت جلوه می کند.
ابو حمزة ثمالی از امام محمد باقر(ع) پرسید: حقیقت ایمان چگونه تکمیل می شود؟ امام باقر(ع) فرمود: با دوستی دوستان خدا ، دشمنی دشمنان او و همراهی با صادقان ؛ قلت اصلحک اللّه ای شیء إذا علمتُه أنا استکملتُ حقیقةَ الایمانِ؟ قال علیه السلام: " توالی اولیاء اللّه و تعادی أعداء اللّه و تکون مَعَ الصَّادقین کَما امرک اللّه".
اسماعیل جُعفی به امام باقر(ع) عرض کرد: شخصی محبت امیرالمومنین(ع) را در دل دارد ، لیکن از دشمن او تبرّی نمی جوید و می گوید: علی(ع) نزد من محبوب تر است. امام باقر(ع) فرمود چنین کسی پریشان حال و آشفته خاطر است و دشمن محسوب می شود ، پشت سر او نماز نگذار ، او کرامت و ارزشی ندارد ، مگر اینکه از او بترسی و مجبور به تقیه باشی؛ "قلت لأبی جعفر علیه السلام: رجلٌ یحب أمیر المؤمنین علیه السلام ولا یتبرّأ من عدوه، ویقول: هو أحبُّ إلیَّ ممن خالفه. فقال علیه السلام: هذا مخلِّط وهو عدوٌّ فلا تصل وراءه ولا کرامة! إلا أن تتقیه"
کسی که به یکی از دو امر مهم ، یعنی تولّی یا تبرّی تمسّک می جوید و به دیگری بی اعتناست ، همانند کسی است که اقرار به وجود خدا و یگانگی او داشته باشد اما به بت ها و الهه های دروغین نیز بی میل نباشد یا همانند کسی است که به آیین بت پرستی کفر بورزد اما دل در گرو ایمان به خدا نداشته باشد. امام صادق(ع) فرمود: بنی امیه مردم را در آموختن توحید آزاد گذاشته بودند و مانع آن نمی شدند امّا در آموختن ظرایف شرک و لطایف دو گانه پرستی مانع می شدند تا اگر مردم را وادار به شرک عملی کردند ، متوجه نشوند و آنان را اطاعت کنند؛إِنَّ بَنِی أُمَیَّةَ أَطْلَقُوا لِلنَّاسِ تَعْلِیمَ الْإِیمَانِ وَ لَمْ یُطْلِقُوا تَعْلِیمَ الشِّرْکِ لِکَیْ إِذَا حَمَلُوهُمْ عَلَیْهِ لَمْ یَعْرِفُوهُ.
تولّی و تبرّی ، همانند ایمان به خدا و کفر به طاغوت دو بال برای سلوک به سوی کمال و تعالی و ترقی است که هیچ یک به تنهایی کفایت از دیگری نمی کند و با یکی از آن دو نمی توان صعود کرد.
شخصی به امیر مؤمنان(ع) گفت: من در کنار دوستی شما فلان کس را-نام یکی از دشمنان آن حضرت را ذکر کرد- نیز دوست دارم. آن حضرت در جواب گفت: اکنون تو اعور و یک چشم هستی که تنها فضایل ما را می نگری و به ما علاقه مندی. باید چشم دیگر تو باز باشد تا به وسیلۀ آن رذایل دشمنان ما را نیز ببینی و به آنان بغض و کینه داشته باشی ، لیکن این وضع دوام نمی یابد؛ زیرا حق و باطل و نور و ظلمت در یک جا نمی گنجند.
در آینده یا هر دو چشم خویش را از دست می دهی و کور می گردی یا چشم دیگرت بینا می شود و بغض و کینۀ دشمنان ما را نیز به دل خواهی گرفت؛ أن رجلاً قدم على أمیر المؤمنین «علیه السلام»، فقال: أنا أحبک، وأحب فلاناَ- وسمى بعض أعدائه- فقال «علیه السلام»: "أما الآن فأنت أعور، فإما أن تعمى، وإما أن تبصر"
منبع :ادب فنای مقربان-جلد اول- آیت الله جوادی آملی
مطالب مرتبط
روایتی از حضرت علی(ع) در مورد معرفت حق امام
زیارت نامه، نشانی و آدرس بزرگراه کمال است
السلام علیکم؛ سلام و درود بر شما ...